死

sǐ

1. қайтыс болу, дүние салу, қаза болу, дүниеден өту, өліп қалу, жаһаннамға жөнелу, өлу, қырылу, шетінеу, қылжию, тырқию, солу, қурау

死而复活 — бір өліп тірілу, өліп барып қайту, өліп тірілу, өлгені тірілу, өліп қайту

死产 — өлі туу, өлі түсу

死点 — өлі нүкте

安乐死 — эвтаназия, қиналыссыз өлу, азаптанбай өлу

死者 — өлген кісі, марқұм

死光 — қырылып қалу, түгел қырылу

死海 — Өлі теңізі

死语 — өлі тіл

该死 — өлем қапқыр, Құдай атқыр, жер жұтқыр, Тәңір алғыр, төбеңнен жүргір, жетпей қалғыр, Құдай алғыр, жаның шыққыр, жер жастанғыр, арам қатқыр, пышаққа ілінгір, қасқыр жегір; оңбаған, жексұрын, сұмпайы, сұмырай

死牢 — өлімге кесілген қылмыскер абақтысы

这棵树死了 — мынау ағаш қурап қалыпты ғой

自死 — арам өлу, арам қату, өліп қалу

死话活说 — өлердегісін айтып жалыну, өлердегі сөзін айту, өлердегісін айту, жалынып-жалпаю, өлердей жалыну

打死 — ұрып өлтіру, атып өлтіру, өлтіріп тастау, өлтіру

2. жан тәсілім, өлім, ажал, қаза

人总有一死 — ноқталы басқа бір өлім

死神 — ажал, өлім, әзірейіл, жан алғыш

死谷 — ажал аңғары

死到临头 — ажал сағаты жету, зауал жету, ажал жету

【死亡】 қайтыс болу, дүниеден өту, қаза болу, өлу

临床死亡 — клиникалық өлім

生物学死亡 — биологиялық өлім

死亡学 — танатология, өлімтану

3. ерлікпен, қаһармандықпен, жанқиярлықпен, қайсарлықпен, тапжылмай, бұлжымай, қайыспай, жасқанбай, өлерменденде, жанталаса, арпалыса, арыпталаса, қайтпай, мойымай, қажымай

死守 — ерлікпен қорғау, тапжылмай қою

死战 — ерлікпен соғысу, аянбай алысу

死拼恶斗 — қиянкескі ұрыс салу, қабырғадан қан кешу, басын бәй тігу, жанын шүберекке түю

4. керемет, ғаламат, қабағат, хикмет, төтенше, аса, өте, тым, қатты, бек

乐死了 — ғаламат қуанды, қуанышы қойнына сыймады

渴的要死 — қатты шөлдедім, қаталап барамын

甜死了 — керемет тәтті екен

5. бітіспес, аяспас, өш, қас

死敌 — бітіспес жау, қас дұшпан, ата жау; өш, қас, дұшпан, жау

6. қатып-семген, икемге келмейтін, икемсіз, өлі, қолайсыз, ыңғайсыз, бұлжымайтын, өзгермейтін, илікпейтін, бірмойын, тоңмойын, қатаң, көр, бітеу, саңылаусыз, тұйық

死心眼 — тоңмойын, бірмойын, сыңар езу, көк езу, қиқар, қырыс; көр, надан, саңылаусыз

死脑筋 — бітеу бас, маубас, ескішіл, баяғышыл

死规矩 — бұлжымас қағида, қатаң салт, өзгермес жосын

死胡同 — тұйық көше

把洞堵死了 — қуыты бітеп тастады